ικεμπάνα

Ιαπωνική τέχνη διατήρησης των λουλουδιών, μέσω ενός ειδικού συστήματος τοποθέτησής τους σε βάζα. Ο όρος σχηματίζεται από τις ιαπωνικές λέξεις ίκε-ρου (= ζω, διατηρώ ζωντανό) και μπάνα (= λουλούδι). Οι πρώτες αρχές της ι. ανάγονται στον 6o αι. μ.Χ. (περίοδος Ασούκα), την εποχή δηλαδή της διείσδυσης του βουδισμού στην Ιαπωνία. Οι πιστοί συνήθιζαν να αποθέτουν στον βωμό των βουδιστικών ναών κλαδιά με πυκνό φύλλωμα· ύστερα προσέθεταν άνθος λωτού που φύτρωνε από τα βαλτόνερα, για να συμβολίσουν την αγνότητα που πάντα ανθίζει ανάμεσα στη διαφθορά του κόσμου. Η ι., επομένως, έχει θρησκευτική προέλευση· απέκτησε με τον καιρό όχι μονάχα αισθητική και διακοσμητική σημασία αλλά επίσης ολοένα και πιο πλούσιο φιλοσοφικό και συμβολικό περιεχόμενο. Η τέχνη της ι., που παλιά ονομαζόταν κάντο (τοποθέτηση λουλουδιών), εισήχθη από τον βουδιστή μοναχό Ονονοϊμόκο στον βουδιστικό ναό Ροκακούντο του Κιότο. Στην περίοδο Χεϊάν (794-1185) η ι. χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο προς τιμήν του Βούδα αλλά και για τη διακόσμηση των βασιλικών ανακτόρων και των μεγάρων των ευγενών. Αποτελούσε ακόμα μια τέχνη λεπτεπίλεπτη, με πολλή εκζήτηση, που σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτούσε πολλές ημέρες εργασίας. Κατά την περίοδο Καμακούρα (1185-1392) και ύστερα από τη διάδοση της αίρεσης Ζεν, που κήρυττε μια απλούστερη ζωή, οι τρόποι διακόσμησης με λουλούδια έγιναν λιγότερο πολύπλοκοι και εξεζητημένοι, γι’ αυτό η χρησιμοποίηση της ι. άρχισε να διαδίδεται και στον λαό. Αντίθετα με ό,τι ίσως πιστεύεται, η ι. δεν είναι μία θηλυπρεπής, αλλά μία καθ’ όλα αξιοπρεπής απασχόληση του πνεύματος, που εφαρμοζόταν και εφαρμόζεται ακόμη και από στρατιωτικούς. Στην περίοδο των Μουρομάτσι (1392-1573) οργανώθηκαν εκθέσεις ι., από τις οποίες έμειναν ονομαστές αυτές που συνδέονται με τις γιορτές Ταναμπάνα. Η μεγάλη, όμως, διάδοση της ι. ξεκίνησε τον 17ο αι., χάρη στην επικράτηση μιας νέας τεχνοτροπίας που πρωτοεμφανίστηκε στο Έντο (Τόκιο)· ήταν πολύ απλή σε σχέση με τις προηγούμενες και κατάλληλη ακόμα και για τα μικρά διαμερίσματα. Σημείωσαν τότε μεγάλη επιτυχία διάφορες σχολές ι., που πλαισίωσαν την αρχαιότερη παραδοσιακή σχολή, τη λεγόμενη ικενόμπο (= καλόγερος των βάλτων), την οποία είχε ιδρύσει ο Ονονοϊμόκο. Σήμερα, οι πιο δημοφιλείς τεχνοτροπίες είναι η μοριμπάνα (= λουλούδια σε πιάτα) και η νατζέφε (= βλασταίνω μέσα στο βάζο), η οποία παρουσιάζει μια φυσική και πρωτότυπη σύνθεση (με τα λουλούδια, δηλαδή, βλαστημένα στο βάζο). Οποιαδήποτε και αν είναι η μορφή ή η τεχνοτροπία της ι., βάση της κατασκευής είναι το τρίγωνο: σχήμα κλειστό, τέλειο, με πολλούς συνδυασμούς. Ο όγκος της σύνθεσης χωρίζεται σε τρία επίπεδα, που δηλώνουν τον ουρανό, τον άνθρωπο και τη γη. Η σύγχρονη ι. χωρίζεται σε τουλάχιστον τριακόσιες σχολές, που απαρτίζουν δύο κύρια ρεύματα: το τυπικό (ρίκα) και το φυσικό. Η τέχνη της ι. έχει πλέον διαδοθεί και στη Δύση, όπου έχει πολλούς θαυμαστές. Δείγμα της παλιάς ιαπωνικής τέχνης τοποθέτησης και διατήρησης λουλουδιών, γνωστής ως ικεμπάνα, που εξακολουθεί έως σήμερα να έχει θιασώτες. Η ικεμπάνα, η τέχνη να διατηρούνται φρέσκα, «ζωντανά» τα λουλούδια, με ιαπωνικό σύστημα τοποθέτησής τους στα βάζα, ανάγεται στον 6o αι. μ.Χ., στην εποχή δηλαδή της διείσδυσης του βουδισμού στην Ιαπωνία.